Kadına Bağlı Kısırlık Nedenleri

İleri Yaş
Polikistik Over Sendromu
Erken Menopoz
Tüp Tıkanıklığı
Vajinismus
Endometriozis
Yumurta Rezervi Düşüklüğü (Amh)

İleri Yaş

Bir kadının en iyi üreme yılları, 20’li yaşlardır. Doğurganlık 30’lu yıllarda, özellikle de 35 yaşından sonra giderek azalır. Gebe kalmaya çalıştığı her ay, sağlıklı, doğurgan, 30 yaşındaki bir kadının hamile kalma şansı yüzde 20’dir. Bu, 1 döngüde hamile kalmaya çalışan doğurganlık çağındaki her 100 kadın için, 20’sinin başarılı olacağı ve diğer 80’inin tekrar denemek zorunda kalacağı anlamına gelmektedir. 40 yaşına gelindiğinde ise bir kadının şansı döngü başına yüzde 5’ten azdır. Bu nedenle her 100 kadından 5’inden daha azının her ay başarılı olması beklenir.

Kadınlar 30’lu yaşların ortasına ulaştıklarında hamile kalma olasılıkları azalır ve düşük olma olasılığı artar, çünkü yumurta sayısı azaldıkça yumurta kalitesi düşer. Bu nedenle, bir kadının yaşı, yumurta kalitesinin en doğru testidir. Yumurta kalitesindeki önemli bir değişiklik, anöploidi adı verilen genetik anormalliklerin sıklığıdır (bir yumurtada çok fazla veya çok az kromozom). Bir kadın yaşlandıkça, yumurtalarının çoğunda ya çok az ya da çok fazla kromozom bulunur. Bu da, döllenme meydana gelirse, embriyoda çok fazla veya çok az kromozom olacağı anlamına gelir. Çok fazla veya az sayıda kromozomu olan embriyoların çoğunda hamilelik gerçekleşmez veya düşükle sonuçlanır. Bu da ileri yaştaki kadınlarda azalmış hamilelik ve artmış düşük yapma oranlarının açıklanmasına yardımcıdır.

Yumurtalıklarda yumurta içeren foliküllerin azalmasına “yumurtalık rezervinin kaybı” olarak tanımlanmaktadır. Kadınlar sahip olacakları tüm foliküllerle doğdukları için bekleyen follikül havuzu yaşam boyunca yavaş yavaş kullanılmaktadır. Yumurtalık rezervi azaldıkça, foliküller FSH stimülasyonuna gittikçe daha az duyarlı hale gelir, böylece bir yumurtanın olgunlaşması için daha fazla stimülasyona ihtiyaçları olur. Önce periyotlar birbirine yaklaşabilir, 21 ila 25 gün arayla kısa döngülere neden olabilir. Sonunda, foliküller, sürekli olarak yumurtlayacak kadar iyi tepki veremez ve uzun, düzensiz döngülere yol açar. Azalmış yumurtalık rezervi, genellikle yaşla ilişkilidir ve doğal yumurta kaybı ve kalan yumurtaların ortalama kalitesinde düşme nedeniyle oluşur.

İleri Yaştaki Kadınlarda Tüp Bebek Başarısını Artıran Yöntemler Nelerdir?

Bu gruptaki kadınların gebelik şanslarını artırmak ve sağlıklı bir çocuk sahibi olabilmeleri için yeni teknolojilerden preimplantasyon gentik tanı (PGT) denilen embriyoların tüm kromozomlarını inceleyen ve bozuklukların tespit edilebildiği testler uygulanabilir. Embriyologlar tarafından embriyoya zarar vermeden yapılan biyopsi sonrası genetik laboratuvarda embriyonun 24 kromozomu taranmakta, bu sayede genetik olarak normal bir embriyo bulunup transfer işlemi gerçekleştirilebilmektedir. Bu yöntem sayesinde kadının gebelik şansı, devam eden gebelik oranları ve normal genetik özelliklerde bir bebeğe sahip olma şansı artırılmış olmaktadır.

Bu yaştaki kadınların ilk randevularındaki muayene sırasında yumurtalıkların mutlaka değerlendirilmesi gerekmektedir. Yumurtalık hacimleri yeterliyse ve yumurtalıklarda gelişebilecek ya da tedaviye yanıt verebilecek kadar folikülleri varsa; yumurtalıklara trombositten zengin plasma (PRP) verilerek mevcut fakat uykuda olarak nitelendirilen küçük foliküllerin uyarılması sağlanabilmektedir. Böylelikle daha iyi kalitede yumurta elde etme şansı artırılabilmektedir.

Polikistik Over Sendromu

Polikistik Over Sendromu (PCOS) kadınlarda sık görülen bir hormon dengesizliğidir. PCOS’u olan kadınlar normalden daha fazla testosteron (erkeklik hormonu) üretir. Yaşanan hormon dengesizliği yumurtlama sorununa yol açarak adet döngüsünde düzensizlik oluşmasına neden olmaktadır. Bu sorunu yaşayan kadınlar normal popülasyona göre daha zor gebe kalabilmektedir.

Aşağıdakilerden ikisinin olması durumunda PCOS tanısı konulmaktadır:

Adet Düzensizliği

35 günden uzun veya yılda 9’dan az adet görmek.

Yüksek Erkeklik Hormonu (androjen) Düzeyleri

Erkeklik hormonu artışı fizik muayene veya kan testi ile saptanabilir. Vücutta kıllanma artışı, erkek tipi kellik, sivilce gibi semptomların sebebi bu hormonların artışıdır.

Yumurtalıklarda Kistler

Yumurtalıklar (overler) genellikle büyük olur ve çok sayıda küçük kist içerir. Yumurtalıkların fonksiyonunda sorun vardır.

Polikistik Over Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

PCOS tedavisinde genellikle ilaçtan önce yaşam tarzı değişikliği önerilmektedir. Vücut ağırlığının yüzde 5-10’unu bile vermek adet düzenine olumlu etki göstermektedir. Ayrıca kilo vermek kolesterol seviyelerini ve insülin seviyesini düşürür, diyabet ve kalp hastalığı risklerini azaltır. Düşük karbonhidrat içerikli ve düşük glisemik indeksli diyetler insülin direncini kırmakta daha etkilidir. Tedavide diyetin yanında spor da önerilmektedir.

PCOS’u kökten tedavi edecek bir ilaç tedavisi olmamakla birlikte, doğum kontrol hapları adet döngüsünün düzenini sağlamakta ve kıllanma artışı, sivilcelenme gibi istenmeyen belirtiler üzerinde etkili olmaktadır. Metformin türü ilaçlar da insülin seviyelerini düzenleyerek PCOS hastalarında olumlu etki göstermektedir.

Polikistik Over Sendromu Kısırlığa Neden Olabilir mi?

PCOS adet döngüsünü ve yumurtlamayı bozarak gebe kalmayı zorlaştırmaktadır. Bu nedenle PCOS hastalarının yaklaşık yüzde 70-80’i gebe kalma ile ilgili sorun yaşamaktadır. Bu sendrom ayrıca gebelik komplikasyonlarını da artırmaktadır. Örneğin erken doğum tehdidi, düşük, gebelik hipertansiyonu, gebelik diyabeti gibi istenmeyen durumlar daha sık görülmektedir.

Polikistik Over Sendromu Hastaları Bebek Sahibi Olabilir mi?

PCOS hastaları yumurtlamayı düzenleyen ilaçlar sayesinde gebe kalabilmektedir. Eğer PCOS dışında başka bir sorun yoksa (tüplerin kapalı olması, erkek kısırlığı vb.) tüp bebek tedavisine gerek kalmayabilmektedir. Ancak tüp bebek tedavisine gerek kalınsa dahi PCOS hastalarından normal popülasyona göre daha fazla sayıda yumurta elde edilebilmektedir. Dolayısıyla bu grup hastalar, genellikle hekimler tarafından sevilen ve yönetimi zor olmayan bir hasta grubu olarak görülmektedir.

Erken Menopoz

Kadınlar belli bir yumurta havuzu ile doğarlar ve bu havuz yaş ilerledikçe hem yumurtlama hem hücre ölümü (atrezi) aracılığıyla azalır. Yumurta havuzu tükendiği zaman da menopoz başlamaktadır. Ortalama menopoz yaşı 51’dir. 45 yaşından önce gelişen menopoz ise “erken menopoz” olarak tanımlanmaktadır. 40 yaşından önce gerçekleşen adet kesilmesi durumuna da “primer over yetmezliği (POI)” denilmektedir.

Erken menopozun veya over yetmezliğinin belli bir sebebi olmayabilirken bazı vakalarda altta yatan bir neden vardır. Bu nedenlerden bazıları şunlar olabilir:

Aile hikayesi
Sigara kullanımı
Kemoterapi / radyoterapi
Yumurtalıkların cerrahi olarak çıkarılması
Bazı otoimmün hastalıklar
HIV ve AIDS
Bazı kromozom bozuklukları
Kronik yorgunluk sendromu

Çocuk isteği olan erken menopoz hastalarının yönetimi tüp bebek hekimleri açısından zorlayıcı bir durumdur. Mevcut literatür bilgisi ile yakın zamana kadar bu hastalara herhangi bir tedavi önerilemezken, son yıllarda ortaya çıkan yumurtalıklara PRP enjeksiyonu tedavisi (yumurtalık gençleştirme) bu hastalar ve tüp bebek hekimleri açısından umut verici bir tedavi olmuştur. Ancak her hasta bu tedaviden fayda göremediği için doğru hasta seçimi son derece önem taşımaktadır. Hastanemizde gerekli duyulan hastalarda yumurtalıklara PRP tedavisi uygulanmaktadır.

Tüp Tıkanıklığı

Rahimin her iki tarafından çıkan ve yumurtalıklarla rahimin bağlantısını sağlayan tüplere fallop tüpleri denilir. Her ay sağ veya sol yumurtalıktan çıkan bir adet yumurta (oosit) bu tüplerden geçerek rahim içine ulaşır. Tüplerde tıkanıklık olması veya fonksiyonlarının bozulmasından kaynaklanan kısırlık tubal faktör olarak tanımlanmaktadır.

En sık tubal faktöre bağlı infertilite sebebini enfeksiyonlar oluşturulmaktadır. Diğer sık görülen sebepler ise, endometriozis, pelvik inflamatuvar hastalık, cinsel yolla bulaşan hastalıklar (en sık klamidya ve gonore), dış gebelik ve geçirilmiş cerrahi öyküsüdür. Bütün bunlar tüplerde hasara neden olabilmektedir.

Bazı durumlarda tüpleri laparoskopik olarak tamir edilebilmek mümkün olabilmektedir. Bu yöntemden yanıt alınamayan hasta grubunda ise tüp bebek tedavisi yapılmaktadır. Hidrosalpenks (tüplerin içinde sıvı birikmesi) durumunda ise tüp içinde biriken sıvı rahim içine akarak gebelik oluşma şansını düşürmektedir. Bu durumlarda da tüp bebek tedavisi yapılmadan önce laparoskopi ile tüpün rahim ile olan ilişkisi kesilmekte veya tüp çıkarılmaktadır.

Vajinismus ve Tedavisi

Bazı kadınlarda cinsel ilişki sırasında vajinal kasların istemsizce kasılarak penetrasyona engel olması vajinismus olarak adlandırılmaktadır. Bu kasılma cinsel ilişkiyi engellemekte, ilişki gerçekleşse bile çok ağrılı olmasına neden olmaktadır. Vajinismusun altında çoğu durumda psikolojik bir köken bulunmaktadır. Cinselliğin tabu olarak görüldüğü toplumlarda maalesef daha sık karşılaşılan bir sorundur. Cinsel saldırı öyküsü, kötü bir ilk cinsel deneyim, cinselliğin kötü veya yanlış olduğu inancı gibi bazı durumlar vajinismusun psikolojik kökenini oluşturabilmektedir.

Bu hastalara tüp bebek tedavisi uygulanabilmektedir. Ancak tüp bebek tedavisini düşünmeden önce vajinismus tedavisine başlanması gerekmektedir. Vajinismus tedavisi, cinsel fonksiyon bozuklukları üzerine eğitim ve sertifika almış kadın doğum ve psikiyatri uzmanları tarafından yapılmaktadır.

Vajinismus, cinsel terapi genellikle başarıyla tedavi edilebilmektedir. Cinsel terapi, genellikle penetrasyon sırasındaki duygulara yoğunlaşmakta ve aşamalı olarak penetrasyon egzersizlerini içermektedir. Altta yatan bir travma varsa psikoterapi ile bu ortaya çıkarılıp çözümlenmektedir. Ayrıca hastaya pelvik taban egzersizleri öğretilip vajinal ve pelvik taban kaslarının kontrolünü kazanması sağlanmaktadır.

Endometriozis

Endometriozis, (çikolata kisti) rahim boşluğunu dolduran endometrium dokusuna benzer dokuların rahim dışında bulunması durumudur. En sık belirtisi özellikle adet dönemlerinde artan pelvik ağrı olmakla birlikte, endometriozis hastalarının yaklaşık yüzde 30-50’sinde kısırlık sorunu da bulunmaktadır.

Endometriozis lezyonları bulundukları bölgede inflamasyona sebep olarak ileri dönemlerde skar dokusu yaratabilmektedir. Aynı zamanda adet dönemlerinde bulundukları bölgelerden kanamalara da neden olabilmektedir.

Endometriozisin kısırlığa neden olduğu konusunda birkaç teori bulunmaktadır:

Endometriozisin yarattığı inflamasyon sitokin adı verilen maddeler üretir ve bu maddeler sperm ve yumurtaları etkileyerek döllenmeyi zorlaştırmaktadır.
Skar dokusu oluşumu ve adhezyon oluşumu tüplerin tıkanmasına sebep olabilir
Yumurtalık üzerinde bulunan endometriozis dokusu ovülasyonu zorlaştırarak yumurtanın serbest kalmasını zorlaştırıyor olabilir.

Endometriozis tedavisi medikal ve cerrahi olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Kısırlık sorunu olan endometriozis hastalarına tüp bebek yapılmasında hiçbir engel yoktur.

Yumurta Rezervi Düşüklüğü (Amh)

“Yumurtalık rezervi” bir kadının yumurta miktarı ve kalitesini anlatmak için kullanılır. İlerleyen yaş ile birlikte yumurtalık rezervi doğal olarak giderek azalmaktadır. “Düşük yumurtalık rezervi” ise bir kadının yaşına göre beklenenden daha düşük yumurtalık rezervine sahip olmasıdır. Bir kadın yumurtalık rezervi düşük olmasına rağmen gebe kalabilir. Ancak düşük yumurtalık rezervi tespit edilmiş bir hastanın çocuk sahibi olmak için acele etmesi tavsiye edilmektedir.

Düşük yumurtalık rezervi tanısı adetin ilk günlerinde bakılan ultrason ve kan testi ile konulmaktadır. Ne kadar erken teşhis edilirse gebelik oluşma şansı o kadar yüksektir. Bu yüzden 35 yaşın altındaki kadınlarda kısırlık açısından doktora başvurma süresi 1 yıl olarak önerilirken, 35 yaşın üstünde olup 6 aydır gebe kalmayan kadınların daha fazla beklemeden bir tüp bebek uzmanına başvurmaları gerekmektedir.

Tüp bebek tedavisine alınmayacak kadar düşük rezervi olan kadınlara tüp bebek tedavisinden önce overlere PRP enjeksiyonu yapılması önerilebilir. Aynı zamanda bu hastalara verilecek bazı supplementlerin de gebelik şansını artırdığını gösteren çalışmalar mevcuttur.

Kadına Bağlı Kısırlık Nedenleri

Gaziantep Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı | Op. Dr. Savaş ERDEM

Formu Doldurarak Randevu Oluşturun. Sizi Arayalım